8 lỗi dịch thuật “nho nhỏ” nhưng gây ra những hậu quả “siêu to khổng lồ”

Biết nhiều ngôn ngữ hoàn toàn không đồng nghĩa với việc có thể dịch những ngôn ngữ đó thuần thục. Dịch thuật cần những kỹ năng đặc biệt mà các biên, phiên dịch phải rèn luyện lâu mới có được. Tầm quan trọng của việc dịch thuật chuyên nghiệp, chuẩn xác thể hiện rõ nhất khi mọi chuyện vượt ngoài tầm kiểm soát. Dưới đây là 8 trường hợp sẽ giúp độc giả hình dung được những rủi ro, khó khăn của biên/phiên dịch viên.

1. Sai 1 từ tốn 71 triệu USD

Vào năm 1980, Willie Ramirez, 18 tuổi, ở bang Florida nhập viện trong tình trạng hôn mê. Gia đình, bạn bè cố gắng miêu tả tình trạng của cậu với bác sĩ trực tiếp điều trị. Thế nhưng, không may là họ chỉ biết nói tiếng Tây Ban Nha. Vì vậy trọng trách biên dịch được giao cho một thành viên trong tổ trực. Đây là người duy nhất có thể sử dụng song ngữ. Thế nhưng, người đó lại không có khả năng dịch thuật chuyên nghiệp.

Người này dịch từ “intoxicado” thành “intoxicated” (say). Nếu là một biên dịch viên chuyên nghiệp, trong trường hợp này, sẽ dịch “intoxicado” gần nghĩa với “poisoned” (trúng độc) và không liên quan tới rượu bia hay thuốc như từ “intoxicated”. Trong khi đó, gia đình Ramirez cho rằng, cậu ta ngộ độc thực phẩm nhưng lại không biết tiếng Anh nên không biết liệu người dịch có diễn tả chính xác không.

Thực ra Ramirez bị xuất huyết não (intracerebral hemorrhage). Nhưng thông qua bản dịch, các bác sỹ chẩn đoán cậu ta sốc thuốc do dùng quá liều. Những triệu chứng của cậu ta cũng hoàn toàn khớp với chẩn đoán. Vì dịch sai dẫn đến chẩn đoán sai và không điều trị kịp thời, Ramirez bị liệt tứ chi. Sau đó, Ramirez được đền bù 71 triệu USD cho vụ kiện của cậu.

2. Những dục vọng trong tương lai

Năm 1977, Tổng thống Hoa Kỳ Jimmy Carter có chuyến viếng thăm Ba Lan. Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ đã thuê một phiên dịch viên người Nga biết tiếng Ba Lan. Thế nhưng, người này lại không quen dịch thuật chuyên nghiệp ngôn ngữ này.

Thông qua phiên dịch viên, vị Tổng thống có những phát biểu kì quặc tiếng Ba Lan. Ví dụ như: “Khi tôi rời (left) Mỹ” được dịch thành “Khi tôi bỏ rơi (abandonded) nước Mỹ “.  “Những tham vọng (desires) tương lai” được dịch thành “những dục vọng (lusts) trong tương lai”. Những lỗi dịch này khiến truyền thông cả 2 nước được một phen cười nghiêng ngả.

3. Chúng tôi sẽ chôn bạn

Vào đỉnh điểm của cuộc chiến tranh lạnh, lãnh tụ Liên Xô Nikita Khrushchev có một bài phát biểu. Trong đó, ông thốt ra 1 câu dịch từ tiếng Liên Xô “we will bury you” (chúng tôi sẽ chôn bạn). Phát biểu trên được dịch lại là ông muốn “chôn cả nước Mỹ bằng một phóng vũ khí hạt nhân và đẩy mối quan hệ căng thẳng giữa Liên Xô và Mỹ lên đến đỉnh điểm”. Tuy nhiên, việc dịch như vậy quá máy móc.

Câu nói trên trong tiếng Liên Xô nếu dịch sát nghĩa hơn sẽ là “chúng tôi sẽ sống để xem các người bị chôn vùi”. Hoặc có thể dịch là “chúng tôi sẽ là người sống lâu hơn các người”. Dù không hẳn là thân thiện nhưng nếu dịch sát nghĩa thì phát biểu trên vẫn ít tính đe dọa hơn.

4. Thị trường tụt dốc

1 bản dịch sai của một bài báo viết bởi tác giả Guan Xiangdong thuộc hãng tin Trung Quốc đã gây ra làn sóng hoang mang trong thị trường ngoại tệ thế giới. Sự việc đã khiến cho đồng Đô la Mỹ tuột dốc. Bài viết chỉ là một văn bản mang chất tính chủ quan suy đoán dựa vào một số báo cáo tài chính. Thế nhưng, nội dung bản dịch tiếng Anh lại mang nghĩa khẳng định, có căn cứ.

5. Có gì trên đầu Moses?

Tác phẩm tiếng La-tinh từng chứa một lỗi vô cùng nổi tiếng. Khi Moses xuống núi Sinai, đầu của ông có “radiance” (hào quang). Theo ngôn ngữ Hebrew, từ này được dịch là “karan.” Nhưng ngôn ngữ Hebrew được viết không có nguyên âm. Thánh Jerome đã đọc chữ “karan” thành “keren,” nghĩa là horned (mọc sừng). Từ lỗi này mà hằng mấy trăm năm sau, trong các bức tranh và tượng điêu khắc, Moses luôn có sừng và người Do Thái thường bị nhạo báng là “những kẻ có sừng”.

6. Kẹo sô-cô-la cho chàng

Vào những năm 50, các hãng kẹo khuyến khích khách hàng mua socola để mừng ngày lễ Valentine ở Nhật. Một hãng kẹo đã dịch thuật thiếu chuyên nghiệp, sai thông tin nên khiến người Nhật Bản hiểu lầm là phụ nữ theo thông lệ phải tặng kẹo socola cho người yêu trong ngày lễ này. Vì sự hiểu lầm này, cho tới ngày nay, phụ nữ vẫn tặng kẹo cho đàn ông. Tuy nhiên, họ sẽ được bù đắp vì các chàng trai sẽ tặng lại kẹo cho họ vào ngày 14/3. Sau tất cả, chỉ có các hãng kẹo là lời lãi nhất.

7. Bạn phải thắng Sheng Long

Trong trò chơi điện tử “Street Fighter II” của Nhật Bản, một nhân vật nói rằng, “Nếu bạn không thể vượt qua được Rising Dragon Punch (Cú Đấm Rồng Bay), bạn không thể thắng cuộc!”. Khi dịch từ tiếng Nhật sang tiếng Anh, “rising dragon” (rồng bay lên) được dịch thành “Sheng Long.”

Cùng một cách viết nhưng cách đọc tiếng Nhật thì khác. Dịch giả đã tưởng lầm rằng một nhân vật mới được đưa vào trong trò chơi này. Các game thủ đã điên đầu để tìm cho ra nhân vật Sheng Long và làm cách nào để thắng hắn.

Năm 1992, vào ngày 1/4 (ngày nói dối), tờ nguyệt san Electronic Gaming đã phát hành lời chỉ dẫn rất công phu, phức tạp về cách tìm Sheng Long. Trò chơi khăm này không được tiết lộ mãi đến tháng 12, sau khi các game thủ tốn vô số giờ cật lực mò mẫm.

8. Rắc rối ở Waitangi

Năm 1840, chính phủ Anh ký hiệp ước với các vị thủ lãnh của bộ lạc Maori ở New Zealand. Người Maori muốn người Anh bảo vệ họ khỏi bọn cướp bóc tù tội, những tên thủy thủ, hay những kẻ xấu đi ngang qua lãnh thổ của họ. Còn người Anh thì muốn mở rộng thuộc địa. Hiệp ước Waitangi được soạn thảo và cả hai bên đều ký kết. Tuy nhiên hai bên đã ký vào hai tài liệu khác nhau.

Trong bản tiếng Anh, dân tộc Maori sẽ “cede to Her Majesty the Queen of England absolutely and without reservation all the rights and powers of Sovereignty”. Nghĩa là người Maori “đồng ý giao hoàn toàn chủ quyền cho Nữ Hoàng Anh mà không đòi hỏi gì. Trong bản dịch ra tiếng Maori do một người Anh soạn thảo, nội dung này đã bị dịch sai lệch. Người Maori không phải từ bỏ quyền chủ quyền quốc gia mà chỉ giao quyền cai trị hành chính. Lãnh tụ Maori tưởng lầm là họ sẽ được người Anh giúp đỡ và vẫn được giữ quyền cai trị của họ. Điều này không xảy ra như họ mong đợi. Nhiều thế hệ sau, những vấn đề xung quanh ý nghĩa của Hiệp ước này vẫn còn được mang ra thảo luận.

Về Expertrans Global

Expertrans Global là Nhà cung cấp các dịch vụ về giải pháp hỗ trợ toàn cầu hóa hiệu quả nhất dành cho doanh nghiệp – Dịch vụ Ngôn Ngữ (Biên dịch, Phiên dịch, Bản địa hóa, Thu âm – Lồng tiếng,…). Với hơn 14 năm kinh nghiệm, chúng tôi kết hợp trí tuệ của đội ngũ biên, phiên dịch viên giỏi nhất, được sàng lọc và tuyển chọn khắt khe, với những công nghệ dịch thuật tiên tiến, chuyên nghiệp nhất hiện nay như Trados, Translation Memory để mang đến cho khách hàng sự uy tín và hài lòng tối đa.

• Hotline: 0926 05 1999
• Email: [email protected]