Con người và Công nghệ, ai sẽ “làm chủ” ngành Dịch thuật trong tương lai?

Công nghệ dịch thuật tự động là gì? Nó đang phát triển như thế nào? Liệu những công cụ này có thể cướp đi công ăn việc làm của các Dịch giả trong tương lai?

1. Dịch thuật tự động là gì?

Trước tiên, để đánh giá về tương lai của ngành dịch thuật, chúng ta cần hiểu: Công nghệ dịch thuật tự động là gì.

Dịch thuật tự động/ Dịch máy (Machine translation) là sự kết hợp giữa ngôn ngữ, dịch thuật và khoa học máy tính. Như tên gọi, dịch tự động có chức năng dịch một ngôn ngữ nguồn sang một hoặc nhiều ngôn ngữ đích một cách tự động. Không có bất kỳ một sự can thiệp nào của con người trong quá trình dịch.

Thông thường, các công nghệ dịch tự động sẽ phải đi qua 2 quá trình chính. Trước tiên là xác định nghĩa phù hợp của từ và ranh giới từ. Vấn đề này tương đối khó, vì có nhiều loại ngôn ngữ, điển hình như tiếng Việt, có rất nhiều từ đồng tự (ký tự giống nhau nhưng nghĩa khác nhau). Do vậy, công nghệ này phải thực hiện việc phân tích văn cảnh để lựa chọn từ ngữ phù hợp.

Sau bước này, công cụ dịch máy sẽ phải sắp xếp từ ngữ để tạo câu hoàn chỉnh. Hai ngôn ngữ có cấu trúc càng khác nhau bao nhiêu thì công việc này càng phức tạp bấy nhiêu. Ví dụ, những ngôn ngữ gần nhau như tiếng Anh và tiếng Pháp, công việc này tương đối đơn giản. Nhưng giữa tiếng Pháp và tiếng Trung, quy trình này lại rất khó khăn.

2. Sự phát triển “chóng mặt” của dịch tự động

Công nghệ dịch máy được ra đời vào những năm 1930. Lúc đó, công cụ này chỉ là một bộ từ điển song ngữ với chức năng tra từ tự động bằng các băng giấy. Đến nay, công nghệ dịch thuật này đã phát triển ngoài sức tưởng tượng. Sự thông minh và chính xác của chúng được đánh giá đạt đến mức độ tương đương con người.

Đỉnh cao của sự phát triển này chính là công cụ dịch của “gã khổng lồ” Google – Google Translate. Với công nghệ Deep Learning, công cụ này được đánh giá là dịch nhanh và sát nghĩa nhất hiện nay. Google Translate hiện hỗ trợ dịch Văn bản, dịch Giọng nói, dịch Hình ảnh, dịch Trang web và dịch Video trong thời gian thực cho hơn 100 ngôn ngữ trên thế giới, phục vụ hơn 500 triệu người mỗi ngày. Tính đến năm 2018, Google Translate dịch hơn 100 tỷ từ mỗi ngày.

Google Translate dựa trên nền tảng gọi là dịch máy theo nguyên tắc dịch máy thống kê. Công cụ này không đi quá sâu vào quy luật ngữ pháp phức tạp mà sử dụng phương pháp “thống kê kiến thức”. Cụ thể, chương trình sẽ được nạp vào hàng tỉ văn bản đã được dịch sẵn của con người, sau đó thực hiện các thao tác phân tích nhằm tìm ra sự tương đồng với các yêu cầu của người dùng rồi trả kết quả về. Các văn bản ngày càng được nạp nhiều cấu trúc hơn. Ngữ cảnh thì ngày một trở nên đa dạng. Nhờ đó, chất lượng dịch thuật sẽ được tăng lên theo thời gian.

Ngoài Google Translate cũng có rất nhiều các công cụ dịch máy thông minh khác. Tiêu biểu gần đây, Xiaomi đã cho ra mắt máy đọc và dịch tiếng Anh bằng camera với hiệu quả đáng kinh ngạc và giá thành khá rẻ, chỉ 1.4 triệu đồng.

3. Năng lực của con người và công nghệ hiện nay: Ai hơn ai?

Năng lực xuất sắc của Google Translate và các công nghệ dịch máy khác là không thể phủ nhận. Nó đang tiếp tục phát triển đột phá, dịch ngày một chính xác và mang tính thực tiễn cao hơn. Có thể đánh giá, năng lực của công nghệ là “ngang tài ngang sức” với con người.

Tuy nhiên, mặc dù đã đạt được khả năng đáng kinh ngạc, nhưng không có nghĩa là Google Translate – Đỉnh cao của công nghệ dịch tự động có thể dịch được chính xác tuyệt đối mọi loại văn bản. Theo đánh giá của người sử dụng, đối với những câu văn có cấu trúc chuẩn, văn “cứng” như các loại văn bản hành chính, pháp lý, … thì Google Translate có thể dịch chính xác hoặc tương đối chính xác. Tuy nhiên, với những câu văn không có cấu trúc chuẩn như lời giao tiếp, thơ văn sáng tạo, …, công cụ này lại không đáp ứng được độ chính xác cao.

Ví dụ, chúng ta thử dịch 2 câu văn ngắn trong truyện “Dế mèn phiêu lưu ký” như sau:

“Chẳng bao lâu tôi đã trở thành một chàng dế thanh niên cường tráng. Ðôi càng tôi mẫm bóng.”

Và đây là phần dịch của Google Translate:

“Soon I became a strong young man. Sometimes I am shadowy.”

Ở câu văn đầu tiên, Google Translate dịch tương đối chính xác về nghĩa, mặc dù “strong young” không thể lột tả được hết sự “cường tráng” trong tiếng Việt. Tuy nhiên, ở câu văn thứ 2, ngữ nghĩa lại bị dịch sai hoàn toàn. “Đôi càng tôi mẫm bóng” bị dịch thành “Sometimes I am shadowy”, nghĩa là “Đôi lúc, tôi đầy bóng tối”. Theo đó, Google Translate đã không thực sự hiểu được văn cảnh chính xác của tác phẩm. Từ “mẫm bóng” đã được hiểu là “cái bóng, bóng tối” thay vì “mụ mẫm, đầy đặn, bóng bẩy”. Chữ “đôi” trong “đôi khi, đôi lúc” lại được dịch thành “cặp, đôi, hai”.

Không chỉ riêng Google Translate, hiện tượng trên dễ dàng bắt gặp khi chúng ta sử dụng các công cụ dịch tự động khác để dịch các văn bản mang tính sáng tạo, không tuân theo quy chuẩn nhất định nào từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác.

Với các tình huống kể trên, nếu đặt trên bàn cân so sánh thì rõ ràng, năng lực của máy móc vẫn chịu thua năng lực của con người. Và quan trọng hơn, để có thể nhận ra được sai sót của dịch tự động, con người chắc chắn phải đạt được trình độ dịch thuật cao hơn máy móc. Nhưng đó chỉ là ở thời điểm hiện tại, còn trong tương lai thì sao?

4. Tương lai ngành dịch thuật: Ai sẽ làm chủ?

Công nghệ dịch thuật tự động đang phát triển chóng mặt. Do đó, chúng ta hoàn toàn có căn cứ để đặt câu hỏi: Liệu rằng trong tương lai, các biên, phiên dịch viên sẽ bị thất nghiệp? Bị máy móc cướp đi cơ hội việc làm?

Khả năng này là chuyện không phải không thể. Nhưng câu trả lời chính xác cho vấn đề này thì vẫn còn nằm ở tương lai. Tuy nhiên, chúng ta có thể khẳng định rằng, con người mới là hạt nhân của sự sáng tạo. Con người sáng tạo ra trí tuệ, phát triển trí tuệ và quản lý trí tuệ đó. Cho nên, vai trò của con người trong ngành dịch thuật sẽ không thể mất đi.

Đặc biệt, chúng ta cũng không nên kỳ vọng về 1 công cụ dịch hoàn hảo, chính xác đến 100%. Bởi điều đó ngay cả con người (những người tạo nên máy móc) cũng không thể làm được. Đơn giản vì giữa các ngôn ngữ khác nhau vốn ẩn chứa rất nhiều những sự khác biệt. Chúng được tạo nên bởi văn hoá, phong tục, con người,… mà không bao giờ có thể dung hòa làm một được.

——————————————————–

Về Expertrans

Công ty Cổ phần Expertrans là Nhà cung cấp các dịch vụ về giải pháp hỗ trợ toàn cầu hóa hiệu quả nhất giành cho doanh nghiệp: Dịch vụ Ngôn Ngữ (Biên dịch, Phiên dịch, Thu âm, Lồng tiếng, Chép dịch, Bản địa hóa), Dịch vụ Thuê Ngoài (Call centre, Data Mining). Chúng tôi kết hợp trí tuệ của đội ngũ những biên, phiên dịch viên giỏi nhất, được sàng lọc và tuyển chọn khắt khe, với những công nghệ dịch thuật tiên tiến nhất hiện nay như Trados, Translation Memory để mang đến cho khách hàng sự uy tín và hài lòng tối đa.